लई-वई भारी-वारी...
------------------------
गौरी शिंदे या पुणेकर दिग्दर्शिकेनं 'इंग्लिश-विंग्लिश' या तिच्या पहिल्या-वहिल्या हिंदी चित्रपटात आणि श्रीदेवी नावाच्या हिंदी चित्रपटसृष्टीच्या पहिल्या-वहिल्या लेडी सुपरस्टारनं आपल्या दीर्घ कालावधीनंतर पुनरागमन करतानाच्या पहिल्या-वहिल्या चित्रपटात एकदमच षटकार ठोकला आहे. एकाच चेंडूवर बारा धावा काढण्याएवढा अशक्यप्राय चमत्कार गौरी-श्री जोडगोळीनं यात करून दाखवला आहे. हा एक लई-वई भारी-वारी सिनेमा असून, तो चुकविल्या-बिकवल्यास पश्चात्ताप-बिश्चात्ताप वगैरे-बिगैरे होण्याची दाट-वाट शक्यता-बिक्यता आहे! शशी गोडबोले नामक एका पुणेकर मध्यमवर्गीय महिलेचा स्वतःलाच नव्याने 'डिस्कव्हर' करण्याचा हा प्रवास केवळ उच्च आहे. एरवी साधी वाटू शकणारी ही इंग्लिश शिकण्याची बाब दिग्दर्शिकेनं कुठल्याही स्त्रीच्या आत्मसन्मानाशी आणि तिच्या स्त्रीत्वाच्या सर्व क्षमतांशी नेऊन भिडवली आहे. यातली शशी गोडबोले ही भूमिका फक्त श्रीदेवीसाठीच जन्माला आली असावी, एवढ्या ताकदीनं तिनं ती पेलली आहे. एवढ्या वर्षांचं अंतर क्षणात पुसून तोच चार्म, तीच ग्रेस आणि तोच स्क्रीनवरचा 'लार्जर दॅन लाइफ' प्रभाव श्रीदेवीनं या पात्रात सहजी ओतलाय. त्यामुळं आणि दिग्दर्शिकेच्या विषयावरील प्रेमानं हा सिनेमा एक प्रेक्षणीय अनुभव ठरतो.
कुठल्याही दिग्दर्शकाचा पहिला सिनेमा खूपच पॅशननं तयार केलेला असतो. त्यात बहुतेकदा त्या दिग्दर्शकानं स्वतः अनुभवलेल्या गोष्टी आणि त्याचा जीवनानुभव प्रतीत होत असतो. गौरीचा 'इंग्लिश-विंग्लिश'ही त्याला अपवाद नाही. अर्थात एखादा विषय आवडणं आणि त्यावर सिनेमा तयार करणं या दोन्ही गोष्टी सर्वांनाच जमतात, असं नाही. त्यामुळंच खूप तयारीनं आणि अनेक बारकाव्यांनिशी तयार केलेला हा सिनेमा पाहताना पडद्यावरच्या श्रीदेवीसह पडद्याआडच्या दिग्दर्शिकेलाही दाद जाते. अगदी आपल्या नायिकेचं 'गोडबोले' हे आडनाव निवडण्यापासून हा बारकावा दिसतो. एका मध्यमवर्गीय महिलेच्या रुटीन आयुष्याचं चित्रण दाखवीत सिनेमा सुरू होतो. घरी आलेल्या एका इंग्रजी आणि एका हिंदी पेपरमधून नायिका हिंदी पेपर उचलते, यातूनच तिचं आणि इंग्लिशचं 'नातं' एस्टॅब्लिश होतं. त्यानंतर मुलीच्या आईविषयीच्या अनादरपूर्वक कमेंट्स आणि एक इंग्लिश शब्द चुकीचा उच्चारल्याबद्दल तिची उडणारी खिल्ली यातून हे 'नातं' आणखी पुढं सरकतं. मुलीच्या शाळेत पेरेंट्स मीटिंगला जायचा प्रसंग तर आपल्या नायिकेचा 'शत्रू' ठळकपणे हायलाइट करतो. अर्थात यासोबत आपली नायिका लाडू बनविण्यात किती एक्स्पर्ट आहे आणि तिचा छोटासा घरगुती व्यवसाय कसा जोरात सुरू आहे, हेही आपल्याला कळतं. त्यानंतर कथा पुढे सरकण्यासाठी आता काही तरी नाट्यमय घडायला हवं. तेव्हा नायिकेला तिच्या बहिणीचं न्यूयॉर्कला बोलावणं येतं. तिच्या मुलीच्या लग्नाच्या तयारीसाठी... शशी एकटी न्यूयॉर्कला जायला निघते, तेव्हा तिची आधीची पार्श्वभूमी ठाऊक असल्यानं तिच्या या प्रवासात होणाऱ्या संभाव्य फजितीसाठी आपण सज्ज होऊ बसतो. पण इथं विमानात तिला एक गमतीशीर सहप्रवासी (अमिताभ बच्चन) भेटतो आणि तिचं टेन्शन दूर पळतं. ('खुदा गवाह'नंतर जवळपास वीस वर्षांनी या जोडीला सर्वस्वी नव्या गेटअपमध्ये पाहणं खूपच सुखद.) आता न्यूयॉर्कमध्येही एक नाट्य घडायला हवं. तर आपली नायिका एका कॉफीशॉपमध्ये जाते तेव्हा ते घडतं आणि नव्या अध्यायाला सुरुवात होते. तिला अचानक 'चार आठवड्यांत इंग्लिश शिका'ची जाहिरात दिसते. कट टू इंग्लिश क्लास...
हा इंग्लिश क्लास म्हणजे एक स्पॅनिश आजीबाई, एक फ्रेंच मध्यमवयीन शेफ, एक दक्षिण भारतीय सॉफ्टवेअर इंजिनीअर, एक आफ्रिकी तरुण, एक पाकिस्तानी टॅक्सी ड्रायव्हर आणि एक चिनी हेअर स्टायलिस्ट मुलगी यांचा अजब मेळा असतो. या सर्वांत शशीच सर्वांत हुशार आणि 'आंत्रप्रेन्युअर' असल्याने सर्वांचा आदर मिळविणारी ठरते. त्यातून इंग्लिश शिकत गेल्यानं तिच्याच हळूहळू मूळचाच असलेला; पण कालपरत्वे कुठं तरी हरवलेला चार्म, आत्मविश्वास परत येऊ लागतो. (अगदी सुरुवातीला फक्त मुलाच्या हौसेसाठी ती घरात पटकन एक 'एमजे'ची स्टेप करते, तो शॉट अफलातून...) ही स्टेप मग न्यूयॉर्कमधल्या शशीमध्ये आता अध्ये-मध्ये अवतरू लागते. नायिकेची ही सर्व क्लासची कसरत बहिणीला आणि घरच्यांना चुकवून सुरू असते. केवळ धाकट्या भाचीला याची कल्पना असते. त्यातच क्लासमधला फ्रेंच शेफ आपल्या नायिकेच्या प्रेमात पडतो...
गौरीनं नायिकेचं हे हळूहळू स्वतःला ओळखत जाणं चढत्या क्रमानं नाट्यमय ठेवलं आहे. या सर्व घटनाक्रमात नायिका मूळची एक हुशार तरुणी आहे आणि केवळ टिपिकल संसारी बाई झाल्यानं (आणि त्यातही इंग्रजी बरं नसल्यानं) तिच्यातली ही हुशारी झाकोळून गेली आहे, याचं भान ती कुठंही सुटू देत नाही. त्यामुळंच नायिकेच्या साध्या-सोप्या वागण्यातूनही तिचा स्मार्टपणा दिसून येतो. उदा. मेट्रो स्टेशनवर कार्ड स्वॅप करून पलीकडं जाण्याचा प्रसंग असो, की क्लासमध्ये शिक्षकाला 'व्हाय इंडिया इज नॉट दी इंडिया आणि युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिका इज दी युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिका?' असा थेट प्रश्न करणं असो; तिचं हे मूळचं चतुर, हुशार असणं आपल्याला कायम जाणवत राहतं. आपल्याकडं केवळ इंग्लिशला दिला जाणारा मान-सन्मान ही बोचणारी गोष्ट असल्यानं, न्यूयॉर्कमध्ये नायिकेला बहुभाषक (पण इंग्रजी येत नसलेला) आंतरराष्ट्रीय मित्रसमुदाय मिळवून देण्यासाठी इंग्लिश क्लासची योजना करणं ही गोष्ट दिग्दर्शिकेची विषयावरची पकड दाखवून देते. त्यातही तिच्यावर प्रेम करणारा शेफ 'फ्रेंच' (इंग्रजी भाषेचे हाडवैरी) असणं, हेही खूपच सूचक. त्या दोघांचं हिंदी-फ्रेंचमधलं संभाषण लाजवाब. पाकिस्तानी ड्रायव्हरचं आपल्या भारतीय मित्रांशी हिंदी-उर्दूतून बोलणं आणि त्याच्या गोऱ्या लोकांबाबतच्या खास 'हिंदुस्थानी' कमेंट दाद देण्याजोग्या.
या लोकांसोबतच सुरुवातीला येणारी नायिकेची फॅमिली खूप महत्त्वाची. विशेषतः शिवांश कोटियाने साकारलेला शशीचा मुलगा सागर खूपच गोड. आणि सासूबाईंच्या भूमिकेतील सुलभा देशपांडे यांच्याविषयी काय बोलणार? कुठलीही भूमिका जगण्याची त्यांची खुबी त्या सिनेमाला वेगळंच परिमाण मिळवून देते.
सरतेशेवटी श्रीदेवी. ही बाई एवढी वर्षं सुपरस्टार का होती, हेच तिनं पुन्हा या सिनेमातून दाखवून दिलं आहे. तिचं सर्व शरीरच बोलतं, अभिनय करतं. आपण तिच्या 'स्क्रीन प्रेझेन्स'नं अवाक होऊन जातो. गेल्या आठवड्यात पन्नाशीत प्रवेश केलेल्या 'श्री'साठी शशी गोडबोले ही करिअरमधील एक माइलस्टोन भूमिका ठरावी.
बाकी भूमिकांत फ्रेंच अभिनेता मेहदी नेब्बाऊ याने साकारलेला अबोल फ्रेंच शेफ झकास. शशीचा पती सतीशच्या भूमिकेत आदिल हुसेन ठीक. पण दुसरा एखादा चार्मिंग अभिनेता चालला असता. (अर्थात श्रीदेवीच्या सिनेमात नायकाला काही काम नसतंच.) असो. अमित त्रिवेदीचं संगीत आणि पार्श्वसंगीत अप्रतिम. टायटल साँग आणि 'गुस्ताख दिल' ही गाणी जमलेली. 'नवराई माझी...' हे मराठी लोकगीत रिमिक्स स्वरूपात ऐकायला मिळणं हा बोनस. तेव्हा यंदाचा हा होऊ घातलेला ब्लॉकबस्टर न चुकवता येण्यासारखाच.
---
निर्मिती : इरॉस इंटरनॅशनल, आर. बाल्की
दिग्दर्शिका : गौरी शिंदे
संगीत : अमित त्रिवेदी
सिनेमॅटोग्राफी : लक्ष्मण उतेकर
प्रमुख भूमिका : श्रीदेवी, मेहदी नेब्बाऊ, आदिल हुसेन, प्रिया आनंद, सुलभा देशपांडे, शिवांश कोटिया, सुजाता कुमार, नीलू सोधी, राजीव रवींद्रनाथन, सुमित व्यास, मारियो रोमानो, रुथ आगुईलार (पाहुणा कलाकार अमिताभ बच्चन) इ.
दर्जा - साडेचार स्टार
---
(पूर्वप्रसिद्धी - ६ ऑक्टोबर २०१२, महाराष्ट्र टाइम्स, पुणे)
---
------------------------
गौरी शिंदे या पुणेकर दिग्दर्शिकेनं 'इंग्लिश-विंग्लिश' या तिच्या पहिल्या-वहिल्या हिंदी चित्रपटात आणि श्रीदेवी नावाच्या हिंदी चित्रपटसृष्टीच्या पहिल्या-वहिल्या लेडी सुपरस्टारनं आपल्या दीर्घ कालावधीनंतर पुनरागमन करतानाच्या पहिल्या-वहिल्या चित्रपटात एकदमच षटकार ठोकला आहे. एकाच चेंडूवर बारा धावा काढण्याएवढा अशक्यप्राय चमत्कार गौरी-श्री जोडगोळीनं यात करून दाखवला आहे. हा एक लई-वई भारी-वारी सिनेमा असून, तो चुकविल्या-बिकवल्यास पश्चात्ताप-बिश्चात्ताप वगैरे-बिगैरे होण्याची दाट-वाट शक्यता-बिक्यता आहे! शशी गोडबोले नामक एका पुणेकर मध्यमवर्गीय महिलेचा स्वतःलाच नव्याने 'डिस्कव्हर' करण्याचा हा प्रवास केवळ उच्च आहे. एरवी साधी वाटू शकणारी ही इंग्लिश शिकण्याची बाब दिग्दर्शिकेनं कुठल्याही स्त्रीच्या आत्मसन्मानाशी आणि तिच्या स्त्रीत्वाच्या सर्व क्षमतांशी नेऊन भिडवली आहे. यातली शशी गोडबोले ही भूमिका फक्त श्रीदेवीसाठीच जन्माला आली असावी, एवढ्या ताकदीनं तिनं ती पेलली आहे. एवढ्या वर्षांचं अंतर क्षणात पुसून तोच चार्म, तीच ग्रेस आणि तोच स्क्रीनवरचा 'लार्जर दॅन लाइफ' प्रभाव श्रीदेवीनं या पात्रात सहजी ओतलाय. त्यामुळं आणि दिग्दर्शिकेच्या विषयावरील प्रेमानं हा सिनेमा एक प्रेक्षणीय अनुभव ठरतो.
कुठल्याही दिग्दर्शकाचा पहिला सिनेमा खूपच पॅशननं तयार केलेला असतो. त्यात बहुतेकदा त्या दिग्दर्शकानं स्वतः अनुभवलेल्या गोष्टी आणि त्याचा जीवनानुभव प्रतीत होत असतो. गौरीचा 'इंग्लिश-विंग्लिश'ही त्याला अपवाद नाही. अर्थात एखादा विषय आवडणं आणि त्यावर सिनेमा तयार करणं या दोन्ही गोष्टी सर्वांनाच जमतात, असं नाही. त्यामुळंच खूप तयारीनं आणि अनेक बारकाव्यांनिशी तयार केलेला हा सिनेमा पाहताना पडद्यावरच्या श्रीदेवीसह पडद्याआडच्या दिग्दर्शिकेलाही दाद जाते. अगदी आपल्या नायिकेचं 'गोडबोले' हे आडनाव निवडण्यापासून हा बारकावा दिसतो. एका मध्यमवर्गीय महिलेच्या रुटीन आयुष्याचं चित्रण दाखवीत सिनेमा सुरू होतो. घरी आलेल्या एका इंग्रजी आणि एका हिंदी पेपरमधून नायिका हिंदी पेपर उचलते, यातूनच तिचं आणि इंग्लिशचं 'नातं' एस्टॅब्लिश होतं. त्यानंतर मुलीच्या आईविषयीच्या अनादरपूर्वक कमेंट्स आणि एक इंग्लिश शब्द चुकीचा उच्चारल्याबद्दल तिची उडणारी खिल्ली यातून हे 'नातं' आणखी पुढं सरकतं. मुलीच्या शाळेत पेरेंट्स मीटिंगला जायचा प्रसंग तर आपल्या नायिकेचा 'शत्रू' ठळकपणे हायलाइट करतो. अर्थात यासोबत आपली नायिका लाडू बनविण्यात किती एक्स्पर्ट आहे आणि तिचा छोटासा घरगुती व्यवसाय कसा जोरात सुरू आहे, हेही आपल्याला कळतं. त्यानंतर कथा पुढे सरकण्यासाठी आता काही तरी नाट्यमय घडायला हवं. तेव्हा नायिकेला तिच्या बहिणीचं न्यूयॉर्कला बोलावणं येतं. तिच्या मुलीच्या लग्नाच्या तयारीसाठी... शशी एकटी न्यूयॉर्कला जायला निघते, तेव्हा तिची आधीची पार्श्वभूमी ठाऊक असल्यानं तिच्या या प्रवासात होणाऱ्या संभाव्य फजितीसाठी आपण सज्ज होऊ बसतो. पण इथं विमानात तिला एक गमतीशीर सहप्रवासी (अमिताभ बच्चन) भेटतो आणि तिचं टेन्शन दूर पळतं. ('खुदा गवाह'नंतर जवळपास वीस वर्षांनी या जोडीला सर्वस्वी नव्या गेटअपमध्ये पाहणं खूपच सुखद.) आता न्यूयॉर्कमध्येही एक नाट्य घडायला हवं. तर आपली नायिका एका कॉफीशॉपमध्ये जाते तेव्हा ते घडतं आणि नव्या अध्यायाला सुरुवात होते. तिला अचानक 'चार आठवड्यांत इंग्लिश शिका'ची जाहिरात दिसते. कट टू इंग्लिश क्लास...
गौरीनं नायिकेचं हे हळूहळू स्वतःला ओळखत जाणं चढत्या क्रमानं नाट्यमय ठेवलं आहे. या सर्व घटनाक्रमात नायिका मूळची एक हुशार तरुणी आहे आणि केवळ टिपिकल संसारी बाई झाल्यानं (आणि त्यातही इंग्रजी बरं नसल्यानं) तिच्यातली ही हुशारी झाकोळून गेली आहे, याचं भान ती कुठंही सुटू देत नाही. त्यामुळंच नायिकेच्या साध्या-सोप्या वागण्यातूनही तिचा स्मार्टपणा दिसून येतो. उदा. मेट्रो स्टेशनवर कार्ड स्वॅप करून पलीकडं जाण्याचा प्रसंग असो, की क्लासमध्ये शिक्षकाला 'व्हाय इंडिया इज नॉट दी इंडिया आणि युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिका इज दी युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिका?' असा थेट प्रश्न करणं असो; तिचं हे मूळचं चतुर, हुशार असणं आपल्याला कायम जाणवत राहतं. आपल्याकडं केवळ इंग्लिशला दिला जाणारा मान-सन्मान ही बोचणारी गोष्ट असल्यानं, न्यूयॉर्कमध्ये नायिकेला बहुभाषक (पण इंग्रजी येत नसलेला) आंतरराष्ट्रीय मित्रसमुदाय मिळवून देण्यासाठी इंग्लिश क्लासची योजना करणं ही गोष्ट दिग्दर्शिकेची विषयावरची पकड दाखवून देते. त्यातही तिच्यावर प्रेम करणारा शेफ 'फ्रेंच' (इंग्रजी भाषेचे हाडवैरी) असणं, हेही खूपच सूचक. त्या दोघांचं हिंदी-फ्रेंचमधलं संभाषण लाजवाब. पाकिस्तानी ड्रायव्हरचं आपल्या भारतीय मित्रांशी हिंदी-उर्दूतून बोलणं आणि त्याच्या गोऱ्या लोकांबाबतच्या खास 'हिंदुस्थानी' कमेंट दाद देण्याजोग्या.
या लोकांसोबतच सुरुवातीला येणारी नायिकेची फॅमिली खूप महत्त्वाची. विशेषतः शिवांश कोटियाने साकारलेला शशीचा मुलगा सागर खूपच गोड. आणि सासूबाईंच्या भूमिकेतील सुलभा देशपांडे यांच्याविषयी काय बोलणार? कुठलीही भूमिका जगण्याची त्यांची खुबी त्या सिनेमाला वेगळंच परिमाण मिळवून देते.
सरतेशेवटी श्रीदेवी. ही बाई एवढी वर्षं सुपरस्टार का होती, हेच तिनं पुन्हा या सिनेमातून दाखवून दिलं आहे. तिचं सर्व शरीरच बोलतं, अभिनय करतं. आपण तिच्या 'स्क्रीन प्रेझेन्स'नं अवाक होऊन जातो. गेल्या आठवड्यात पन्नाशीत प्रवेश केलेल्या 'श्री'साठी शशी गोडबोले ही करिअरमधील एक माइलस्टोन भूमिका ठरावी.
बाकी भूमिकांत फ्रेंच अभिनेता मेहदी नेब्बाऊ याने साकारलेला अबोल फ्रेंच शेफ झकास. शशीचा पती सतीशच्या भूमिकेत आदिल हुसेन ठीक. पण दुसरा एखादा चार्मिंग अभिनेता चालला असता. (अर्थात श्रीदेवीच्या सिनेमात नायकाला काही काम नसतंच.) असो. अमित त्रिवेदीचं संगीत आणि पार्श्वसंगीत अप्रतिम. टायटल साँग आणि 'गुस्ताख दिल' ही गाणी जमलेली. 'नवराई माझी...' हे मराठी लोकगीत रिमिक्स स्वरूपात ऐकायला मिळणं हा बोनस. तेव्हा यंदाचा हा होऊ घातलेला ब्लॉकबस्टर न चुकवता येण्यासारखाच.
---
निर्मिती : इरॉस इंटरनॅशनल, आर. बाल्की
दिग्दर्शिका : गौरी शिंदे
संगीत : अमित त्रिवेदी
सिनेमॅटोग्राफी : लक्ष्मण उतेकर
प्रमुख भूमिका : श्रीदेवी, मेहदी नेब्बाऊ, आदिल हुसेन, प्रिया आनंद, सुलभा देशपांडे, शिवांश कोटिया, सुजाता कुमार, नीलू सोधी, राजीव रवींद्रनाथन, सुमित व्यास, मारियो रोमानो, रुथ आगुईलार (पाहुणा कलाकार अमिताभ बच्चन) इ.
दर्जा - साडेचार स्टार
---
(पूर्वप्रसिद्धी - ६ ऑक्टोबर २०१२, महाराष्ट्र टाइम्स, पुणे)
---
