कोथरूडवरील लेख

कोथरूड... पुण्याचं नाक!
--------------------------------

(नोंद - साधारण दहा वर्षांपूर्वी पुणे ‘मटा’त एक ‘कोथरूड प्लस’ नावाची पुरवणी सुरू झाली होती. त्या पुरवणीसाठी लिहिलेला हा लेख... २०१५ मध्ये लिहिलेला हा लेख अजून मी ब्लॉगवर कसा काय टाकला नाही, याचं आश्चर्य वाटलं. आता हा लेख शेअर करतोय....)

----

मध्य पुणे किंवा पेठांचा भाग हे पुण्याचं हृदय मानलं तर कोथरूड हे पुण्याचं नाक आहे, असं निश्चित म्हणता येईल. किंबहुना पुण्याची पंचेद्रियं म्हणजे कोथरूड असं म्हटलं तरी ती अतिशयोक्ती ठरू नये. नाक हे जास्त ठळक, कारण पुण्याचा सगळा तोरा हे नाक आपल्या अंगावर मिरवतं. 'ऑल आर इक्वल, बट सम आर मोअर इक्वल' असं जॉर्ज ऑरवेलनं म्हटलंय, त्याच धर्तीवर 'आम्ही कोथरूडकर, जरा अधिक पुणेकर' असं कोथरूडकर अगदी अभिमानानं म्हणत असतात. हे म्हणत असताना त्यांच्या लालबुंद नाकाच्या शेंड्यावरचा तो अभिमान अगदी लखलखीतपणे दिसत असतो. 'आशियातलं सर्वांत वेगानं वाढलेलं उपनगर' अशी एके काळी विक्रमी नोंद करणारं हे उपनगर आता जवळपास मुख्य शहराचाच भाग झालंय. नळस्टॉपपासून साधारण कोथरूडची हवा सुरू होते. पौड फाट्यापासून डाव्या अंगानं कर्वेनगर, वारज्यापर्यंत जाणारा कर्वे रोड आणि उजव्या हाताला चांदणी चौकापर्यंत जाणारा पौड रोड या बेचक्यात कोथरूड नावाचं हे खास शहर वसलं आहे. हे दोन्ही रस्ते अत्यंत गजबजलेले. याउलट काही अत्यंत शांत, मस्त झाडीत लपलेल्या शांत, उच्चभ्रू सोसायट्या... असं हे सुंदर कोथरूड पाहताक्षणीच प्रेमात पडण्यासारखं. डहाणूकर कॉलनी, आयडियल कॉलनी, हॅपी कॉलनी किंवा पौड रोडच्या कडेच्या अनेक सोसायट्या अत्यंत आखीवरेखीव आणि नियोजनबद्ध आहेत. खेळाची मैदानं, छोटी उद्यानं, ज्येष्ठ नागरिकांचे कट्टे असं सारं काही इथं आहे. काही काही भागांत तर चक्क परदेशात असल्याचाही भास होतो म्हणे. तसंही कोथरूडमध्ये साधारण घरटी एक माणूस अमेरिका किंवा युरोप किंवा ऑस्ट्रेलियात आहेच म्हणा. एके काळी कोथरूडच्या पोस्टातून सर्वाधिक 'एअर मेल' जात असत. आताही ते प्रमाण कायम असलं, तरी स्काइप वगैरे आल्यापासून थेटच संवाद सुरू झाला आहे.

मध्य पुण्यातच एके काळी राहत असलेले पुणेकर कोथरूडमध्ये एक तर बंगले बांधून किंवा मोठी घरं हवीत म्हणून शिफ्ट झाले. त्यामुळं पुणेकर नावाचं जे रसायन आहे, ते मूळच्या झऱ्यासह इथंही खळाळून वाहतंच आहे. एकविसाव्या शतकात आयटी क्रांतीनंतर पुणं चहूअंगानं विस्तारलं तसं कोथरूडही वाढत गेलं. पार वारज्याच्या पुढं बायपासपर्यंत जाऊन भिडलं. ऐंशीच्या दशकात बांधलेल्या तीन तीन मजली सोसायट्या आता ३०-३५ वर्षांनी 'रिडेव्हलपमेंट'ला आल्यासुद्धा. कोथरूड पुन्हा कात टाकू पाहतंय. कोथरूडमध्ये सिटीप्राइड मल्टिप्लेक्स सुरू झालं त्यालाही आता नऊ वर्षं झाली. हे मल्टिप्लेक्स आणि त्याच्याशेजारीच असलेला 'बिग बझार'सारखा मॉल यामुळं हा भाग एकदम हॅपनिंग स्ट्रीट होऊन गेला. कर्वे शिक्षण संस्था, एसएनडीटी किंवा एमआयटी यासारख्या मोठ्या शिक्षण संस्थांनी कोथरूड हे आपलं माहेरघर केल्यानं इथं तरुणाईची कायमच गजबज असते. बालगंधर्व आणि टिळक स्मारक लांब पडत असल्यानं कोथरूडकरांच्या आग्रहास्तव महापालिकेनं यशवंतराव चव्हाण नाट्यगृहासारखं सुसज्ज नाट्यगृह इथं बांधलं. तेव्हापासून नाट्यप्रेमी कोथरूडकरांची तीही गरज पूर्ण झाली. आता तिथंच आणखी एक मिनी थिएटर होऊ घातलंय. (हे अजूनही पूर्ण झालेलं नाही, ते सोडा...) कोथरूड स्टँड ते वनदेवी मंदिरापर्यंतचा रस्ता दोन्ही बाजूंनी मोठमोठ्या ब्रँडेड दुकानांनी गजबजलेला असतो. आता हौशी कोथरूडकर मंडईत किंवा लक्ष्मी रोडला सहज जातातही; पण बऱ्याचशा गरजा कोथरूडमध्येच पूर्ण होतात, यात शंका नाही. उपनगर साहित्य संमेलन भरणारं हे कदाचित देशातलं एकमेव उपनगर असावं. इथं कायमच वेगवेगळे सांस्कृतिक उपक्रम सुरू असतात. यशवंतराव चव्हाण नाट्यगृहाव्यतिरिक्त डहाणूकर कॉलनीतला कमिन्स हॉल, हॅपी कॉलनीचा हॉल, धन्वंतरी सभागृह, शैलेश सभागृह, महालक्ष्मी लॉन्स, मोरे विद्यालयातील सभागृह, पुण्याई सभागृह, मनोहर मंगल कार्यालय (इथं आता ‘व्हरांडा’ हॉटेल झालं आहे...) इथं काही ना काही सांस्कृतिक कार्यक्रम, प्रदर्शनं सतत सुरूच असतात आणि कोथरूडकर हौसेनं इथं भेटी देत असतात.
खाऊ गल्लीतही कोथरूड अर्थातच मागं नाही. खवय्या कोथरूडकरांना हवं ते खिलवण्यासाठी इथं कॉन्टिनेंटलपासून ते स्ट्रीट फूडपर्यंत सगळं काही उपलब्ध आहे. एमआयटी कॉलेजचा परिसर, करिष्मा सोसायटीजवळची चौपाटी किंवा डहाणूकर कॉलनीजवळचा परिसर इथं मोठ्या संख्येनं फूड जॉइंट्स आहेत आणि ती कायम खवय्यांनी हाउसफुल्ल असतात. शनिवारी तर अनेक ठिकाणी वेटिंग असतं. कोथरूडमध्ये मंगल कार्यालयंही मोठ्या संख्येनं आहेत. डी. पी. रस्त्यावरची लॉन्सही अनेकदा या लग्नसमारंभांसाठी फुल्ल असतात. मध्यमवर्गीयांपासून ते नवश्रीमंतांपर्यंतचा पैसे खुळखुळत असलेला वर्ग इथं मोठ्या संख्येनं राहत असल्यानं अनेक सेवासुविधा इथं घरपोच पोचवल्या जातात आणि त्यातून मोठ्या प्रमाणावर रोजगारही तयार होतो. सुसंस्कृत आणि नागरी हक्कांबाबत अत्यंत जागरूक वर्ग इथला रहिवासी असल्यानं इथल्या नगरसेवकांनाही कायम अलर्ट राहावं लागतं. सेवा बजावून घेणारे इथले नागरिक प्रॉपर्टी टॅक्स भरायलाही रांगा लावतात हेही आवर्जून सांगायला हवं.
याचा अर्थ कोथरूडमध्ये सगळंच काही आलबेल आहे, असं नाही. इथं अजूनही काही सुविधांची वानवा आहे. विशेषतः एवढ्या मोठ्या उपनगरासाठी खरं तर स्वतंत्र एसटी बसस्थानकाची गरज आहे. कोथरूडवरून मुंबईला किंवा कोल्हापूरकडं जाणाऱ्या लोकांसाठी बायपासलगत कुठे तरी मोठं बसस्टँड होण्याची गरज आहे. कोथरूडमध्ये पंचतारांकित हॉटेल नाही. खरं तर ही व्यावसायिक गरज आहे. पण अद्याप तरी कुणी असं पंचतारांकित हॉटेल कोथरूडमध्ये उभारलेलं नाही, हे वास्तव आहे. पु. ल. देशपांडे उद्यानासारखं मोठं उद्यान कोथरूडमध्ये नाही. अर्थात आता ते होणंही शक्य नाही, कारण एवढी जागाच इथं उपलब्ध नाही. पण किमान जितेंद्र अभिषेकी उद्यानासारखं चांगलं उद्यान आता तरी चालू व्हावं, ही इथल्या नागरिकांची अपेक्षा आहे. (हेही उद्यान अद्याप सुरू झालेलं नाही...) आणि हो, आश्चर्य वाटेल, पण कोथरूडसारख्या सुसंस्कृत म्हणवल्या जाणाऱ्या उपनगरात पुस्तकांचं एकही मोठं दालन नाही. मराठी व इंग्रजी पुस्तकं मिळतील असं पुस्तकांचं तीन-चार मजली दालन कोथरूडमध्ये व्हायला हवं. तसं ते झालं तर ते जोरात चालेल, हे सांगायला ज्योतिषाची आवश्यकता नाही.  (आता पुस्तकपेठ, भावार्थ आणि इतरही काही पुस्तकांची दुकानं सुरू झाली आहेत...) अर्थात या सुविधा मिळाल्या, तर कोथरूडचा मूळचा वाढीव भाव आणखीनच वधारेल आणि पुण्याचं हे नाक आणखी टेचात सगळीकडे मिरवेल, यात शंका नाही.

(ता. क. सन २०१६ मध्ये भूमिपूजन झालेली वनाझ ते रामवाडी मेट्रो २०२२ मध्ये सुरू झाली आणि आता कोथरूडकरांच्या चांगली अंगवळणी पडलीय...)

----