मटा - करोना लेख

सकारात्मक, तत्पर...
-------------------------

करोना विषाणूनं सध्या आपल्या जगण्यात ‘जंतुप्रवेश’ करून हलकल्लोळ उडवून दिलाय. जग कितीही प्रगत, पुढारलेलं झालं असलं, तरी एक साध्या डोळ्यांनीही दिसू न शकणारा विषाणू आपल्या सगळ्या मानवजातीला कसा मुळापासून हादरवून सोडू शकतो, याचा करुण अनुभव आपण घेत आहोत. माणसाचं जगणं किती ‘व्हल्नरेबल’ आहे, याची पदोपदी जाणीव होते आहे. आपल्या देशात आधीच कमी समस्या होत्या जणू, म्हणून या नव्या साथरोगाची भर त्यात पडली! असं काही झालं, की आपल्याकडं स्वाभाविकच त्याच गोष्टीवर सगळीकडं चर्चा सुरू होते. हल्ली सोशल मीडियामुळं सल्ला आणि शहाणपण यांचं मोफत वितरण सगळीकडं सुरू असतं. त्यातून अफवा नावाचा एक नवाच व्हायरस धुमाकूळ घालायला लागतो. अशा वेळी खरोखरच या ‘करोना’नं आपल्या देशात जास्त प्रमाणात शिरकाव केला तर काय होईल, या विचारानं झोप उडते. आपल्या देशातील खूप जास्त लोकसंख्या, गर्दीची ठिकाणं, लोकांच्या अनारोग्यकारक सवयी, स्वच्छतेचा अभाव, आरोग्य सुविधांची वानवा आणि एकूणच प्रशिक्षित मनुष्यबळाची कमतरता यामुळं साथरोगासारख्या एखाद्या मोठ्या संकटाला तोंड देण्यात आपण कमी पडू की काय, असं सतत वाटत राहतं.
आताचं चित्र मात्र सुदैवानं तसं नाही. आपल्या देशाला कुणी कितीही नावं ठेवली, तरी इथं काही-एक व्यवस्था आहे आणि ती कुठल्याही संकटाला समर्थपणे तोंड देऊ शकते, असा विश्वास प्रत्येकाच्या मनात निर्माण होईल, एवढं चांगलं काम आपल्या सरकारकडून आणि प्रशासनाकडून होतंय. अशा आपत्तीच्या काळात सर्वांत महत्त्वाची गोष्ट असते ती म्हणजे ठोस निर्णय घेणारं सरकार आणि त्याची कार्यक्षमतेनं अंमलबजावणी करणारी नोकरशाही! या दोघांनाही अर्थातच देशभरातल्या सर्वच सामान्य नागरिकांची मनापासून साथ असणंही तितकंच महत्त्वाचं आणि आवश्यक असतं. या वेळी आपल्याकडं या तिन्ही गोष्टींचा चांगला मिलाफ झालेला दिसतो. त्यामुळं ‘करोना’चा मुकाबला आपण आत्मविश्वासाने आणि यशस्वीपणे करू शकू, असं म्हणायला हरकत नाही. आरोग्य, औषधनिर्माण व प्रशासन या क्षेत्रांत काम करणाऱ्या काही तज्ज्ञांशी याविषयी चर्चा केल्यानंतर तर याची खात्रीच पटली!

अशा जागतिक संकटाच्या वेळी कुठल्याही प्रसंगाला त्वरित प्रतिसाद देणं गरजेचं असतं. या वेळी सरकारनं तशी पावलं उचलली. ‘करोना’कडं दुर्लक्ष केल्यास काय होतं, याचं उदाहरण इटली आणि इराणच्या रूपानं आपल्या समोर आहे. ‘करोना’ची बाधा झालेल्या लोकांचं तातडीनं विलगीकरण करणं आणि त्यांच्यावर त्वरित उपचार सुरू करणं या गोष्टी तिथं त्वरेनं झाल्या नाहीत. त्यामुळं आपल्यापेक्षा किती तरी आधुनिक आरोग्य सुविधा असूनही त्या देशातील मृतांची संख्या किती तरी पटींनी जास्त आहे. तीच गोष्ट इराणची. आपल्याकडं आपल्याला असं दुर्लक्ष करणं परवडणार नाही. मुळात हा विषाणू किती लोकांच्या अंगात भिनलाय आणि ते लोक आणखी किती लोकांना संसर्ग पोचवू शकतात, हे लक्षात यायला किमान १४ दिवसांचा कालावधी लागतो. त्यामुळं अशा रुग्णांना तातडीनं शोधणं, त्यांना विलगीकरण कक्षात ठेवणं व त्वरित उपचार सुरू करणं हे अत्यावश्यक असतं. आपल्याकडं पहिल्या टप्प्यात या गोष्टी झाल्या नसल्या, तरी केरळमध्ये पहिला रुग्ण सापडल्यापासून मात्र केंद्र सरकार व संबंधित राज्य सरकारांनी त्वरित हालचाली केल्या. मार्च उजाडल्यानंतर महाराष्ट्रात पहिले रुग्ण नोंदविले गेले. लवकरच ही संख्या ८० च्या घरात गेली. तुलनेनं हे प्रमाण कमी असलं तरी प्रसार रोखण्यासाठी व्यापक उपाययोजनांची गरज होती. ते उपाय सरकारनं त्वरित केले. एक तर आपण इतर देशांच्या नागरिकांचा व्हिसा स्थगित केला. त्यामुळे बाहेरचे नागरिक आपल्या देशात येणं बंद झालं. हे करणं आवश्यक होतं. कारण भारतात आत्तापर्यंत झालेला संसर्ग हा परदेशातून इथे आलेल्या लोकांनाच झालेला दिसतो. याशिवाय विमानतळांवर स्क्रीनिंगची व्यवस्था उभारण्यात आली. परदेशांतून आलेल्या ज्या लोकांना संसर्ग झाल्याचा संशय आहे किंवा ज्यांचा रिपोर्ट पॉझिटिव्ह आला आहे, अशा सर्व रुग्णांना तातडीने विलगीकरण कक्षात ठेवण्यात आलं. त्यांच्या संपर्कात आलेल्या सर्व लोकांची व्यापक शोधमोहीम प्रशासनाच्या पातळीवर सुरू करण्यात आली. ही कार्यतत्परता अभूतपूर्व होती. या जोडीनं रुग्णांची संख्या वाढीला लागल्याबरोबर विविध राज्य सरकारांनी सार्वजनिक ठिकाणांवरील माणसांचा वावर कमी करण्यासाठी सक्तीच्या ‘बंदी’च्या घोषणा केल्या. त्या योग्यच होत्या. या उपाययोजनांमुळं नागरिकांत काहीशी घबराट पसरल्यासारखी वाटली, तरी अंतिमत: हे उपाय सर्वांच्या हिताचेच आहेत, यात शंका नाही.
परदेशांत राहणाऱ्या आपल्या नागरिकांची काळजी घेणारा भारत हा जगातील सर्वांत अग्रणी देश आहे, यात दुमत नसावं. चीनमधल्या वुहान या शहरातून आणि इतरही ठिकाणांहून भारताने सर्वाधिक विमानफेऱ्या करून आपली माणसं परत देशात आणली. केवळ भारतीयच नव्हेत, तर बांगलादेशच्या नागरिकांनाही भारताने तेथून परत आणले. इराणमध्येही आपण लष्करी विमान पाठवून तेथील भारतीय नागरिकांना आणण्याची तत्परता दाखवलीय. एवढेच नव्हे, तर इराणमध्येच मेडिकल सेटअप उभारून तपासणीची सोय करण्याचीही तयारी भारताने दर्शविली होती. मात्र, इराणच्या आडमुठेपणामुळे ते काही होऊ शकलं नाही.
आपल्याकडच्या विषाणू शास्त्रज्ञांचं आणि डॉक्टरांचंही कौतुक करायला हवं. त्यांनी ‘करोना’च्या तपासणीसाठी लागणारा वेळ प्रयत्नपूर्वक कमी केला आहे. विकसित देशांपेक्षाही वेगाने ही तपासणी आपल्याकडे होते आहे. याखेरीज देशभरात अल्पावधीत आणखी मोठ्या प्रमाणात या प्रयोगशाळा उभारण्याचा निर्धार केंद्र सरकारनं केला आहे. त्यामुळं इतर विकसनशील देश अशा प्रयोगशाळा उभारून देण्याची मागणी आपल्या देशाकडे करू लागले आहेत. मालदीवसारख्या छोट्या देशात तर आपण मदतीसाठी वैद्यकीय पथकही पुरेशा तयारीनं पाठवलं आहे. मास्क आदी वस्तूंचा पुरवठा करण्यात चीन आघाडीवर असतो. मात्र, तेथे आता या वस्तूंचा तुटवडा जाणवू लागल्यावर भारतानेच या वस्तूंचा पुरवठा त्या देशाला सुरू केला आहे. आपल्याकडे औषधांच्या किमतीही तुलनेनं स्वस्त आहेत. आपल्याकडे अनेक सेवाभावी डॉक्टर आणि स्वयंसेवी संस्था अशा वेळी सर्वसामान्य नागरिकांच्या मदतीला पुढं येतात, हेही आपण कायम अनुभवत असतो.

आपल्या देशात काहीएक व्यवस्था आहे आणि प्रसंग पडला, की ती खंबीरपणे काम करून आपलं कर्तव्य निभावत असते. लोकांच्या प्रश्नांचं भान असलेले लोकप्रतिनिधी, प्रशासनातील मेहनती अधिकारी आणि प्रत्यक्ष अंमलबजावणी करणारे लाखो कर्मचारी-अधिकारी व डॉक्टर यांच्या कार्यतत्परतेचं कौतुक करायलाच हवं. अशा वेळी मला आपला देश गावाकडच्या जुन्या-जाणत्या, अनुभवी शहाणपण असलेल्या समजूतदार वडीलधाऱ्यासारखा भासतो. विकसित देश म्हणजे ‘शहरं’ म्हटलं, तर आपला देश म्हणजे ‘गाव’च आहे, यात दुमत नसावं. आपल्या देशात अनेक त्रुटी आहेत, कमतरता आहे, बेशिस्त आहे.... हे सगळं मान्य करूनही इथले बहुसंख्य कष्टाळू, ‘जुगाडू’ आणि शहाणपण असलेले लोक जगातल्या कुठल्याही संकटावर मात करू शकतील, यावर माझा ठाम विश्वास आहे. ‘करोना’चं आव्हानही असंच परतवून लावू, यात काहीच शंका नाही.

---
(पूर्वप्रसिद्धी : महाराष्ट्र टाइम्स, पुणे आवृत्ती; १५ मार्च २०२०)

---